DAO چیست و چه کاربردهایی دارد؟!
در دوران گذر به سر می‌بریم. گذر از تکنولوژی‌های قدیمی و ظهور نسل جدیدی از فناوری. از رمزارزها گرفته تا متاورس. فناوری‌هایی که هرکدام منجر به تغییراتی بزرگ شدند. این مقاله هم به یکی از همین تکنولوژی‌ها
اختصاص دارد و می‌خواهیم ببینم که دائو چیست!
این نوشته در دسته دنیای بلاک چین و کریپتو قرار می‌گیرد. مثل اکثر دستاوردهای حیرت‌انگیز سالیان اخیر، دائوها هم به لطف پیدایش بلاک‌چین‌ها قابل دسترسی هستند. احتمالاً بزرگ‌ترین خاصیت بلاک‌چین‌ها، غیرمتمرکز بودن‌شان باشد. اصلی‌ترین خصوصیت دائوها همین است. آن‌ها غیرمتمرکزند و همه تصمیمات حاصل اتفاق نظر همه اعضاء هستند؛ یعنی هیچ فرد یا گروهی نمی‌تواند بدون جلب رضایت اکثریت، کوچک‌ترین کاری هم انجام دهد. در ظاهر که همه‌چیز زیبا است؛ اما خب مسلماً دست‌اندازهایی هم در مسیر وجود دارد.
همه آنچه که باید را دقیق بررسی خواهیم کرد. ابتدا اجازه دهید ببینیم که DAO چیست؟!
DAO چیست؟
DAO مخفف Decentralized Autonomous Organization است. اگر بخواهیم آن را به زبان خودمان برگردانیم، ترجمه‌اش می‌شود: سازمان خودمختار غیرمتمرکز! همان‌طور که احتمالاً می‌دانید، غیرمتمرکز بودن ویژگی‌ای است که مخصوصاً بعد از رواج رمزارزها و دیگر مسائل مربوط به بلاک‌چین مورد توجه قرار گرفته است.
پیشنهاد خواندن: حتماً مقاله بلاک چین چیست را بخوانید تا با این مفهوم و دستاوردهای پرشمارش، از جمله همین DAO آشنا شوید.
اما دائو چیست؟ اجازه دهید با استفاده از مثال تعریف را ساده‌تر کنیم.
یک شرکت معمولی را در نظر بگیرید. بزرگی و کوچکی‌اش خیلی مهم نیست؛ اما شما محض اطمینان یک مجموعه بزرگ را در ذهن خود داشته باشید. مجموعه‌ای که متشکل از تعداد زیادی نیروی کار که همگی تابع دستورات مقامات بالادستی خود هستند. مقامات بالادستی چه کسانی هستند؟ همه مدیران میانی، اعضای هیئت مدیره، شخص مدیرعامل، سهامدار اصلی و …. فرض کنید این شرکت یا کسب‌وکار سهامش را هم در اختیار عموم قرار داده و تعداد زیادی از افراد سهامدار آن محسوب می‌شوند. این افراد چه نقشی در تصمیم‌گیری‌های ریزودرشت دارند؟! تقریباً هیچی!
مفهوم دائو این سازوکار را به کل تغییر می‌دهد. اگر بخواهیم خیلی ساده بگوییم که DAO چیست، باید بگوییم شرکتی که در آن همه اعضا و سهامداران در تمام تصمیم‌گیری‌ها دخیل هستند. هیچ سلسله مراتبی وجود ندارد. مدیرعاملی در کار نیست. اثری از هیئت مدیره دیده نمی‌شود. عجیب نیست؟! به همین خاطر تصمیم گرفتیم این مقاله را آماده کنیم تا بفهمید دائو چیست.
در شرکت‌هایی که سازوکار DAO دارند، همه سهامداران از حق رأی برخوردارند و کوچک‌ترین تصمیم‌ها هم با رأی‌گیری انجام می‌شوند. قوانین از قبل تعیین شده‌اند و اگر هم قرار باشد تغییری در آن‌ها صورت پذیرد، همه اعضاء باید موافق آن باشند.
اما چطور چنین چیزی ممکن است؟ بهتر است این‌طور بپرسیم: طرز کار دائو چیست؟!
دائو چگونه کار می‌کند؟
اول از همه، دائوها نیازمند بلاک‌چین هستند. همان تکنولوژی‌ای که در حال ایجاد تغییرات بسیار بزرگ در همه زمینه‌ها است. پس از آن، دائوها به قرارداد هوشمند یا Smart Contractها نیاز دارند. دستاوردی دیگر از بلاک‌چین. اینجا هم از شما دعوت می‌کنیم مقاله قرارداد هوشمند چیست را بخوانید. اطلاعات خوب و کاملی به دست خواهید آورد که کمک‌تان می‌کنند بفهمید دائو چیست؛ چراکه DAOها کلاً بر مبنای این نوع قراردادها عمل می‌کنند.
در واقع، یک یا چند برنامه‌نویس دور هم جمع می‌شوند و مجموعه‌ای از قوانین را در قالب کدها آماده می‌کنند. این قوانین پایه و اساس شرکت دائو محسوب می‌شوند. این کد به‌صورت Open-Source یا متن‌باز ارائه می‌شود؛ یعنی همه می‌توانند به آن دسترسی داشته باشند. افراد متقاضی می‌توانند این کدها را ببینند و اگر تمایل داشتند، با خرید عضویت، جزوی از DAO مورد بحث و برنامه‌هایش شوند. به این مرحله فرایند جذب سرمایه هم گفته می‌شود. بعد از این مرحله، قرارداد هوشمند که شامل کدهای بیانگر قوانین است، روی یک بلاک‌چین پیاده‌سازی می‌شوند. اتریوم اولین بلاک‌چینی بود که از قراردادهای هوشمند پشتیبانی می‌کرد؛ اما اکنون بیشتر بلاک‌چین‌ها چنین قابلیتی را دارا هستند.
بنابراین، می‌توان گفت تشکیل یک مجموعه DAO، سه مرحله اصلی دارد:
- تهیه و تدوین قرارداد هوشمند
- جذب سرمایه
- پیاده‌سازی قرارداد هوشمند روی بلاک‌چین
بعد از مرحله سوم و شروع به کار دائو، توسعه‌دهندگان برنامه هم تنها به‌میزان سهامی که در اختیار دارند حق رأی خواهند داشت؛ یعنی این‌طوری نیست که چون آن‌ها سازنده هستند، امکان تصمیم‌گیری به‌صورت خودمختار را داشته باشند. یادآور می‌شویم که هر تصمیم کوچک و بزرگی، از طریق رأی‌گیری و اتفاق نظر اعضاء صورت خواهد گرفت. اگر قرار باشد تغییری رخ دهد، باید پروپوزالی ارائه شود و همه با آن موافق باشند.
پروپوزال‌ها چه نقشی در دائوها دارند؟
تمام درخواست‌ها برای هرگونه تغییر در DAOها، از طریق پروپوزال‌ها ارائه می‌شوند. پروپوزال‌ها همان چیزهایی هستند که اعضاء باید برای اجرا یا رد آن رأی بدهند. مثلاً اگر قرار باشد نیروی کار جدید جذب شود، ابتدا باید پروپوزال آن آماده و در اختیار اعضاء قرار بگیرد. اگر اکثریت موافق این ایده بودند، فرایند جذب آغاز خواهد شد. امور دیگر مثل حذف یک عضو، درخواست جذب مجدد سرمایه، خرید‌وفروش دارایی‌ها، توزیع سود و سرمایه و … همگی نیازمند پروپوزالی هستند تا به رأی‌گیری گذاشته شوند.
این هم از پروپوزال. حالا ببینیم راه عضویت در DAO چیست.
چگونه می‌توان در یک DAO عضو شد؟
وقتی می‌خواهید سهامدار یک شرکت شوید چه می‌کنید؟! پاسخ بسیار ساده است. سهام آن شرکت را می‌خرید! کاری که در قبال دائوها هم باید انجام پذیرد. فقط یک فرق اساسی وجود دارد.
سهام دائوها در قالب توکن‌هایی عرضه می‌شود که توسط خالقین پروژه معرفی شده است. این توکن‌ها یا رمزارزها به دارندگان‌شان حق رأی می‌دهند؛ یعنی وقتی توکن X را که توسط پروژه دائو Y معرفی شده تهیه کنید، به سهامدار آن تبدیل خواهید شد و امکان دادن رأی برای پروپوزال‌های مختلف را خواهید داشت.
به این توکن‌ها، اصطلاحاً توکن حاکمیتی یا Governance Token می‌گویند. اما یک مشکل بزرگ وجود دارد.
راستی بد نیست با اولین DAO تاریخ هم آشنا شوید.
اولین دائو تاریخ و سرنوشت تلخش
سال 2016 بود که اولین DAO تاریخ با نام the DAO شکل گرفت. سازنده the DAO شرکت Slock بود. این مجموعه تراکنش‌های دنیای فیزیکی را روی بلاک‌چین می‌آورد. یکی از خدمات آن‌ها این بود که افراد بدون نیاز به واسطه‌ها میتوانستند املاک و متسغلات‌شان را بفروشند یا اجاره دهند.
در ماه آپریل بود که این مجموعه قصد جذب سرمایه داشت و برای اولین بار از رویکرد دائوهای امروزی برای این کار استفاده کرد. همان‌طور که احتمالاً حدس می‌زنید، این پروژه روی بلاک‌چین اتریوم اجرا شده بود و توکن آن هم DAO نام داشت. سازندگان آن توانستند سرمایه‌ای بالغ بر 150 میلیون دلار در آن زمان جمع‌آوری کنند. حتی در بازه‌ای که قیمت اتریوم به 20 دلار هم رسید، ارزش سرمایه جمع‌آوری شده به 250 میلیون هم رسید! اما در ماه جون همان سال، هکرها توانستند از نقص امنیتی در قرارداد هوشمند آن سوءاستفاده کنند و یکی از بزرگ‌ترین حملات سایبری فضای کریپتو را اجرا کنند. پولی که آن‌ها با این حمله دزدیدند، 70 میلیون دلار بود!
the DAO همان موقع و با سرنوشتی تلخ به کار خود پایان داد. Slock از بین نرفت، اما the DAO دیگر هیچوقت قد علم نکرد. مخصوصاً که همه صرافی‌های معتبر کریپتو، توکن DAO را از لیست رمزارزهای خود حذف کردند. the DAO از بین رفت، اما نام آن باقی ماند و حالا پروژههای بسیاری رؤیای دائو شدن را در سر می‌پرورانند.
در بخش بعدی، چند پروژه فعال در حوزه DAOها را بررسی خواهیم کرد.
پروژههای فعال حال حاضر دائو
خب تا اینجا فهمیدیم دائو چیست، طرز کار آن چگونه است، چگونه می‌توان عضو آن شد و حالا می‌خواهیم چند پروژه فعال در این زمینه را خدمت‌تان معرفی کنیم. در نظر داشته باشید که معرفی این پروژه‌ها به‌معنای توصیه آن‌ها به‌عنوان گزینه سرمایه‌گذاری نیستند. اگر می‌خواهید این کار را انجام دهید، حتماً تحقیقات کامل و جامعی داشته باشید تا ضرری متوجه‌تان نشود.
1- MakerDAO
این پروژه که روی بلاک‌چین اتریوم قرار دارد، ارگانی است که امکان وام‌دهی و وام‌گیری را برای متقاضیان فراهم می‌کند. از آنجایی که رمزارزها ماهیتی پرنوسان دارند، پروژه MakerDAO از یک StableCoin با نام Dai استفاده می‌کند.
نکته: ارزش یک Stablecoin همیشه 1 دلار است!
2- Aragon
آراگون یک نرم‌افزار متن‌باز است که اجرای پروژههای دائو را ممکن می‌کند. در واقع، Aragon یک پروژه Dao است که به ساخت دائوهای دیگر کمک می‌کند. نوعی زیرساخت. توکن حاکمیتی این پروژه ANT نام دارد؛ یعنی اگر این توکن را در اختیار داشته باشید، امکان رأی دادن در مورد برنامه‌های مختلف این پروژه را خواهید داشت.
3- MetaCartel
بنا به ادعای خالقین این پروژه، MetaCartel اکوسیستمی متشکل از سازندگان برنامه‌های غیرمتمرکز یا Dapps است. اکوسیستمی که در آن بیش از 800 برنامه‌نویس دور هم جمع شده‌اند تا برنامه‌های غیرمتمرکز را روی اتریوم بسازند و توسعه دهند. همان‌طور که از یک دائو انتظار می‌رود، MetaCartel حول محور اعضاء و تصمیماتش می‌چرخد.
4- GitCoin
پلتفرم گیت‌کوین به‌منظور حمایت از برنامه‌های Open-Source ساخته شد و یک دائو محسوب می‌شود. توکن حاکمیتی آن GTC نام دارد و با در اختیار داشتن آن، می‌توانید نظر خود را درباره پروژههای آینده این مجموعه ارائه کنید.
5- Dash
دش توکنی است که به دو دلیل منحصر‌به‌فرد است:
- انتقال سریع
- انتقال محرمانه
این پلتفرم که به‌نوعی یک صرافی غیرمتمرکز است، نوعی DAO هم محسوب می‌شود؛ چراکه توسط Masternodesها اداره می‌شود. این DAO روی بلاک‌چین اختصاصی خودش که با همین نام شناخته می‌شود قرار گرفته است.
6- Star Atlas
در سال 2021، بازی‌های Play-to-Earn بسیاری معرفی شدند. نمونه‌های بزرگ آن‌ها که اکثراً در سال‌های آینده به مرحله عرضه نهایی می‌رسند، بیشترشان DAO هستند. از جمله Star Atlas. این بازی یا بهتر است بگوییم متاورس، دو توکن دارد. یکی از آن‌ها POLIS نام دارد و توکن حاکمیتی به حساب می‌آید؛ یعنی اگر آن را در اختیار داشته باشید، در ادامه روند این پروژه حق نظر دادن دارید.
تا اینجای مقاله بیشتر به روی روشن ماجرا پرداختیم؛ اما طرف تاریکی هم وجود دارد. برای اینکه مقاله‌ای درخورد تحویل‌تان دهیم، موظفیم بگوییم ایرادات و مشکلات دائو چیست.
ایراد تئوری DAO چیست؟
مقاله وب 3 چیست را خوانده‌اید؟! اگر پاسخ‌تان منفی است توصیه می‌کنیم هرچه زودتر این کار را بکنید. وب 3 نسل جدیدی از اینترنت است که اتفاقاً دائو هم بخشی از آن است. از موضوع اصلی‌مان دور نشویم.
در آن مقاله گفتیم که دستیابی واقعی به نسل سوم اینترنت چقدر با مشکل مواجه است. در مورد دائوها هم مشکلات مشابهی وجود دارد.
اولین مسئله اینکه دائوها شدیداً در برابر حمله هکرها آسیب‌پذیرند. یادتان است گفتیم کدهای موجود در قراردادهای هوشمند Open-Source هستند و همه می‌توانند به آن‌ها دسترسی داشته باشند؟! خب پس هکرها هم می‌توانند وقت بگذارند و نقص‌های آن را پیدا کنند؛ بنابراین، احتمال حمله سایبری خیلی بیشتر خواهد بود. مشابه اتفاقی که برای the DAO رخ داد.
مورد بعدی اینکه، کسب‌وکار دائو محور هیچ اسرار محرمانه‌ای نمی‌تواند داشته باشد. اگر کسب‌وکاری را اداره می‌کنید، می‌دانید که این موضوع در برخی مواقع چقدر ضروری است. مسلماً مسائلی وجود دارند که نمی‌خواهید رقبا از آن آگاه باشند؛ اما خب مخفی‌کاری به هیچ شکلی در دائو وجود نخواهد داشت.
همین‌ها چالش‌هایی هستند که در مسیر دائو وجود دارند. علاوه‌بر این دو مشکل، مسائل دیگری هم هستند.
مثلاً وقتی بخواهیم ایده دائو را در دنیای واقعی پیاده‌سازی کنیم، مشکلات خاصی ممکن است ایجاد شود. وقتی یک خط تولید در کارخانه به مشکل بخورد، چه کاری از قرارداد هوشمند ساخته است؟! یا اگر کارگران اعتصاب کنند، یا اگر تورم از فرمول پیش‌بینی شده خارج شود، یا اگر …. البته این نکته را هم در نظر داشته باشید که DAO یک مفهوم و تکنولوژی بسیار نوپا است. درست مثل وب3 و حتی خود بلاک‌چین. شاید در آینده با تغییراتی که ایجاد می‌شوند تمام مشکلات از بین بروند. شاید هم نه!
حرف آخر
دائو آینده کسب‌وکارها است؟! قطعاً نمی‌توان پاسخ قطعی داد. همان‌طور که در طی مقاله توضیح دادیم، علی‌رغم همه مزایایی که دائوها دارند، هنوز ایرادات بسیاری در مسیر آن‌ها وجود دارد. ایراداتی که اتفاقاً می‌توانند مشکل‌ساز هم باشند. مثل مسئله امنیت. و البته کلی چالش دیگر که بالاتر راجع‌به آن‌ها صحبت کردیم.
اگر روزگاری دستیابی به وب3 محقق شود، دائو هم دور از دسترس نخواهد بود. این تنها چیزی است که می‌توان از آن مطمئن بود. خلاصه که، در این مقاله فهمیدیم DAO چیست، طرز کار آن را یاد گرفتیم، متوجه شدیم روال عضویت در یک دائو چیست، با اولین دائو تاریخ آشنا شدیم، پروژههای فعالی که مدعی دائو بودند هستند را بررسی کردیم و در نهایت ایرادات وارد به این تئوری را زیر ذره‌بین بردیم.
برای تهیه این بلاگ‌پست، از مطالبی در سایت‌های Investopedia ،Cointelegraph و Digiday کمک گرفته‌ایم.
این مقاله را برای آن دسته از دوستان‌تان که خوره دنیای کریپتو هستند و می‌خواهند با مفاهیم مربوط به بلاک‌چین بیشتر آشنا شوند، بفرستید. قطعاً خوشحال خواهند شد.
